اثر بخشی بازی هاي زبان شناختی بر رشد مهارت زبان دریافتی کودکان

تاريخ نشان مي‌دهد كه بشر از ابتداي خلقت خود به صورت اجتماعی زندگي مي‌كرده است و یکی از مهم ترین نیازهای وي در زندگی اجتماعی، برقراری ارتباط با ساير همنوعان و خلق تفهیم و تفاهم بوده است. انسان همواره برای برقراری ارتباط، از وسایل و ابزارهای مختلفی استفاده مي‌كرده است که زبان در این میان از مهم ترین ابزارها به شمار می‌آید.
 بنابر اين، زبان یک نهاد اجتماعی است براي برقراري ارتباط. بدین معنی که افراد یک جامعه براي آگاهی و انتقال مقاصد و نیات یکدیگر، از عناصر زباني استفاده مي‌كرده اند.
اكتساب و يادگيري زبان خود مستلزم داشتن مهارتهايي است كه به شرح زير تقسيم مي شوند:
الف: مهارتهاي دريافتي كه ما را قادر به دريافت اطلاعات مي كنند. اين مهارتها عبارتند از شنيدن و خواندن. زماني كه از اين مهارتهاي استفاده مي کنیم، در حقيقت در حال دريافت و ورود اطلاعات به مغز هستيم و يا به اصطلاح آنها را رمزگذاري مي كنيم.
ب: مهارتهاي توليدي كه ما را قادر به توليد اطلاعات مي كنند. اين مهارتهاي عبارتند از صحبت كردن و نوشتن. زماني كه از اين مهارتها استفاده مي كنيم، در حقيقت در حال توليد و خروج اطلاعات از مغز هستيم و يا به اصطلاح آنها را از رمز خارج مي كنيم. اين مهارتهاي دو به دو با هم در ارتباط هستند.
بدون شک یکی از مهمترین و موثرترین دوران زندگی انسان، دوران کودکی است.دورانی که اولین و مهم ترین دوران زندگی ادمی است.ازآنجایی که دراین دوره ساختار شخصیتی و رفتاری انسان بنیان گذاشته میشود دوران کودکی را دورانی سرنوشت ساز و مثبت دانسته اند.
خانواده به عنوان اولین کانونی که فرد در آن قرار می‌گیرد دارای اهمیت شایان توجهی است. اولین تأثیرات محیطی که فرد دریافت می‌کند از محیط خانواده است و حتی تأثیرپذیری فرد از سایر محیط‌ها می‌تواند نشأت گرفته از همین محیط خانواده باشد. خانواده پایه‌گذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی آینده، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی بر عهده دارد.
عواملی چون شخصیت والدین ، سلامت روانی و جسمانی آنها، شیوه‌های تربیتی اعمال شده در داخل خانواده، شغل و تحصیلات والدین، وضعیت اقتصادی و فرهنگی، محل سکونت، حجم و جمعیت خانواده، روابط اجتماعی خانواده و بی‌نهایت متغیر دیگر در خانواده وجود دارندکه شخصیت فرزند، سلامت روانی و جسمانی او، آینده شغلی، تحصیلی، اقتصادی، سازگاری اجتماعی و فرهنگی، تشکیل خانواده او و غیره را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
بدون شک کودکی می تواند در آینده مملکت خویش به بهترین نحو مؤثر باشد که دوران کودکی و نوجوانی خود را در آغوش گرم خانواده‌ای مؤمن و معتقد به مبانی اخلاقی و آشنا به موازین و قواعد اجتماعی گذرانده باشد و به تمام جنبه های رشدی او اعم از شناختی، هیجانی، اجتماعی و معنوی توجه شده باشد.(پور گنابادی1390)
یکی ار جنبه های اصلی رشد در انسان رشد گفتارو زبان است که مهارتی است که مانند سایر مهارت ها باید آموخته شود و نکته حایزاهمیت این که کلام مناسب و روان به ایجاد ارتباطی صحیح منجر می شود.
براي كودكان، تكامل زبان و كلام تأثير عميقي روي ساير جنبه هاي رشد آنان دارد. به طور مثال،  توانايي زباني و كلامي مناسب و مؤثر كودك باعث رشد در زمينه بازي، ارتباط با همسالان، پیشرفت تحصيلي، شناخت كلامي و تكامل رفتاري وهيجاني او مي گردد و برعكس،  چنانچه عملكرد ارتباطي كودك مشكل داشته باشد حتي در شكلهاي نسبتاً خفيف با پيامدهاي زيان آور اجتماعي-رواني و افزايش خطر ابتلا به اختلالات روانپزشكي همراه است.
رشد گفتار و زبان در انسان در خانواده و از طریق تعامل کودک با والدین و اطرافیان شکل می‌گیرد.(پرز 2011).
 مطالعات موجود درباره ي فراگيري گفتارو زبان، نقش بنيادي مشارکت والدين در رشد کودک را ثابت کرده اند کیفیت و کمیت تعامل گفتاری بین والدین و کودکان بر روی زبان و تولید کودکان تأثیر می گذارد.
انتخاب گفتار مناسب به طور پويا براي مخاطب قرار دادن کودک، به معني ايجاد محيط گفتاري مناسب براي کودک در حال زبان آموزي است و آن عبارت است از محيطي که در آن، بزرگسال براي گفتگو با کودک، از گفتاري استفاده مي کند که با سطح زباني کودک از لحاظ توليد و درک سازگاري دارد. سطح پيچيدگي کاربرد گفتار از سوي بزرگسال، طبق تحول زباني کودک تغيير مي کند. والدين و بزرگسالان، کودکان را صرفاً مخاطب قرار نمي دهند، بلکه نسبت به توليدات کلامي آنها و نيز ارزش اين توليدات از لحاظ بيان واقعيت و ويژگي هاي صوري(شيوه ي تنظيم گفته ها) واکنش نشان مي دهند. والدين هم شکل و هم محتواي گفته هاي کودکانه را اصلاح مي کنند. آنها بر گفته هاي کودکان، اجزايي را که کم دارد، مي افزايند؛ تا جمله هاي آنان از لحاظ شکل درست و از لحاظ معني قابل قبول باشد. به اين ترتيب، کودکان اغلب با گفته هايي که از سوي اطرافيان بزرگسال اصلاح مي شود، سروکار دارند.
مصائب غم انگیز خانوادگی ، به طور  طبیعی هر کودکی را ناراحت و منقلب می کند. به رغم این که همواره تلاش شود که از بروز اتفاقات ناگوار در خانواده پیشگیری شود و مواظب کودک بوده ، از او حمایت شود ، ناگزیر مسائلی از قبیل بیماری ، سوانح کوچک و بزرگ و تعارضات عاطفی معمولاً در خانواده ها اتفاق می افتد. این نوع حوادث خانوادگی ممکن است موجب اختلال کلامی کودک گردد.
گسیختگی خانواده و نیز عوامل مختلف دیگر در جامعه ایران خانواده های زیادی را با بی‌سرپرستی کودکان مواجه ساخته است. بی‌سرپرستی طیف وسیعی از کودکان را در بر میگیرد به طوری که گاه حوادث، مشکلات و مسائل والدین را از کودکان دور می‌کند  و یااینکه والدین با دور کردن کودک خود تعمدا بی سرپرستی به وجود می‌آورند.(محسنی تبریزی1380) پس از گسستن خانواده به سبب طلاق یا مرگ  یکی از والدین بسیار دیده شده است که کودکان معصوم به دلیل فقر یا عدم توانایی یکی از والدین یا ازدواج مجدد ایشان، به موسسات نگهداری کودکان بی سرپرست سپرده شده و از نعمت خانواده محروم گشته‌اند.
کودکان بی سرپرست و بدسرپرست هم از نظر محرومیت از خانواده و هم به دلیل موقعیت‌های نامناسب زندگی در شبانه روزی ها و مراکز نگهداری در معرض آسیب‌های هیجانی متعددی قرارمی گیرند که یکی از این آسیب‌ها رشد گفتار و زبان است.
کودکان شبانه روزی با خانواده‌های خودیا ارتباط ندارند و یا ارتباط محدود و ناچیزی دارند.همچنین با کودکان غیر ساکن شبانه روزی هیچ ارتباطی ندارند .میزان ساعات گردش و مهمانی این کودکان 5 برابر کمتراز کودکان مهد کودکی است و میهمانی آنها اغلب به صورتی است که اغلب برای صرف غذا و یا مراسم ویژه ای بدون هیچ رابطه کلامی و گفتاری دعوت می شوند. تمامی این برنامه ها بر رشد و تقویت و استفاده از مهارت های زبانی تاکید ندارد.(مهدی پور 1382)
با توجه به اهمیت نقش زبان در یادگیری تمام دروس  و با توجه به پژوهش های انجام شده در موسسات شبانه روزی و شیرخوارگاه ها و گزارش مستقیم مسئولان آن جا اینگونه استنباط میشود که این کودکان از نظر زبان بیانی و دریافتی در سطح پایین تری نسبت به کودکان همسن خود قرار دارند و غنای واژگانی انها بسیار کم و میانگین طول گفته انها بسیار کوتاه تر است و نیمی از انها دچار مشکلات تاخیر زبان گفتاری هستند.(هجرتی1369،بهرامی،صالحی پور مومنی1378،به نقل از مهدی پور 1382)گفتار و زبان کودکان بی سرپرست و بدسرپرست نگهداری شده در مراکز شبانه روزی از نظر شاخصه‌های درک و بیان مفاهیم زبانی، واژگان دستوری،محتوایی و غنای واژگانی(معناشناسی)،میانگین طول گفته و ساختار کلمه(دستور)تفاوت معناداری با کودکان مهدکودک دارند.(مهدی‌پور1382)
از انجا که سنگ بنای شخصیت و نهایتا سازندگی اجتماعی،در همین سالهای اولیه دوران کودکی نهاده می‌شود بنابر این این دوره هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که مخاطبین این دوره کودکانی هستند که هنوز شخصیت اصلی انها شکل نگرفته است و نحوه برخورد و اموزش در ایسن دوره تاثیر عمیقی برعملکرد آینده این کودکان دارد.یادگیری اولیه در کودکان از طریق بازی صورت میگیرد.فرصت‌های بازی جنبه‌های کلیدی یادگیری دردوران کودکی است که بر رشد هوشی،هیجانی،اجتماعی،فیزیکی و زبانی کودکان تاثیر دارد.بازی‌های زبانی و سواداموزی یک جزئ مهم از بازی های نمادی و سمبلیک است به عنوان مثال بازی های زبان شفاهی(شعر،اواز،قافیه) زبان نوشتاری(نوشتن یک نسخه دکتر به صورت نمادین) شمارش(استفاده از کدهای عددی در مسابقات و ....(شیپلی و جکسون،1993)
کودکانی که مشکلات رشدی زبانی دارند مشکلاتی را نیز در تعامل اجتماعی با محیط پیرامونشان دارند.ادامز  دریافت که کودکانی که مشکلات زبانی دارند با همسالانشان تعاملات منفی دارند.
مداخلات بازی درمانی نه تنها روابط بین شخصی این کودکان را بهبود می‌بخشد بلکه اضطراب انها را نیز کاهش داده و هم چنین موجب افزایش و بهبود دامنه لغات و زبان بیانی  در این کودکان می شود.(بویلیون ،1997،ادامز1999،بوسک  باجر1990،سوکولوف 1959،واکابا1982  به نقل از سوزان و دانگر2003 )
پژوهش های دیگر نیز تاثیر بازی درمانی را بر سایر جنبه های گفتار و زبان به اثبات رسانده اند از جمله )اکسلاین 1974،براون 1990،برکس و بنجامین 1982و کراو 1990(.
مشخصات پژوهش
اهداف پژوهش
اهداف اصلی
1-تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی بر رشد مهارت زبان دریافتی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست
2--تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی بر رشد مهارت زبان بیانی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست
اهداف فرعی
1-تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد مهارتهاي واژگان شفاهی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست
2-تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد مهارتهاي واژگان تصویري کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
3-تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد مهارتهاي واژگان ربطی کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
4- تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر درك دستور کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
5- تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد تكميل دستور کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
6- تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشدتوانایی تقليد کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
7- تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد بهره ي سازمان دهي کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
8- تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد بهره ي گوش كردن کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
9- تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد بهره ي نحو کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
10- تعیین اثر بخشی بازیهاي زبان شناختی مبتنی بر رشد بهره ي صحبت كردن کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
فرضیه های پژوهش
فرضیه های اصلی
1-مهارت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زبان دریافتی کودکانی که بازی‌های زبان شناختی را دریافت کرده‌اند بیشتر از گروه گواه می‌باشد
2- مهارت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زبان بیانی کودکانی که بازی‌های زبان شناختی را دریافت کرده‌اند بیشتر از گروه گواه می‌باشد
فرضیه هاي فرعی
-1 بازي هاي زبان شناختی بر رشد مهارتهاي واژگان شفاهی کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد.
2- بازي هاي زبان شناختی بر رشد مهارتهاي واژگان تصویري کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد.
3- بازي هاي زبان شناختی مبتنی بر رشد مهارتهاي واژگان ربطی کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد.
4- بازي هاي زبان بر رشد درك دستور کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد.
5- بازي هاي زبان شناختی بر رشد تكميل دستور کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد
6-بازي هاي زبان شناختی بر رشدتوانایی تقليد کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد
7-- بازي هاي زبان شناختی بر رشد بهره ي سازمان دهي کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد
8- بازي هاي زبان شناختی بر رشد بهره ي گوش كردن کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد
9- بازي هاي زبان شناختی بر رشد بهره ي نحو کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد
10- بازي هاي زبان شناختی بر رشد بهره ي صحبت كردن کودکان بی سرپرست و بد سرپرست تاثیر دارد
تعاریف نظري متغیرها
کودکان بی سرپرست و بد سرپرست :

کودکانی که به هر دلیلی (فوت پدر و مادر یا یکی از والدین ) ، جدایی پدر و مادر ابتلا به بیماریهاي علاج ناپذیر مادر یا پذدر و یا هر دوي آنها ، عدم استطاعت مالی فامیل در نگهداري کودك ، از دواج مجدد یکی ازوالدین و عدم علاقه در نگهداري کودك که از ازدواج قبلی بوده است ، اعمال خلاق قانون پدر و مادر از قبیل دزدي و ... از کانون اصلی زندگی خود یعنی خانواده جدا شده در واحدهاي شبانه ریزي زندگی می کنند.(گیاهی1370)
زیان دریافتی:
مهارتهاییكه ما را قادر به دريافت اطلاعات مي كنند. اين مهارتها عبارتند از شنيدن و خواندن. زماني كه از اين مهارتهاي استفاده مي کنیم، در حقيقت در حال دريافت و ورود اطلاعات به مغز هستيم و يا به اصطلاح آنها را رمزگذاري مي كنيم.
زبان بیانی:
مهارتهایی كه ما را قادر به توليد اطلاعات مي كنند. اين مهارتها عبارتند از صحبت كردن و نوشتن. زماني كه از اين مهارتها استفاده مي كنيم، در حقيقت در حال توليد و خروج اطلاعات از مغز هستيم و يا به اصطلاح آنها را از رمز خارج مي كنيم. اين مهارتهاي دو به دو با هم در ارتباط هستند
تعاریف عملیاتی
معنا شناسی
نمره اي که فرد در آزمون رشد زبان told-p3 در سه زمینه واژگان شفاهی ، تصویري و رابطه اي کسب می کند.

کودکان بی سرپرست و بد سرپرست
کودکانی که در پرورشگاه و یا شبه خانواده زندگی می کنند ، شبه خانواده یک مرکز غیر دولتی ، مردم نهاد است که به صورت هیئت امنایی اداره می شود و به صورت رسمی ثبت نشده است و تحت نظر بهزیستی به مراقبت و نگهداري و تربیت کودکان بی سرپرست و بد سرپرست ، می پردازد.
بازیهاي زبان شناختی:
مجموعه فعالیت هایی است که در قالب بازي ، شعر ، قصه ، نمایشخلاق و ... در 12جلسه 90 دقیقه اي به صورت بازیهاي گروهی با محوریت رشد ربان دریافتی و بیانی اجرا می شود.
ضرورت پژوهش
با توجه به اینکه مراجعه و پذیرش کودکان بی سرپرست و بد سرپرست هر سال نسبت به سال قبل افزایش می یابد و این امار در سال جاری افزایش 10 درصدی داشته است به طوری که بنا به گفته حمیدرضا الوند مدیركل دفتر شبه خانواده سازمان بهزیستی در مصاحبه با رسانه های گروهی : براساس آمار موجود، سال گذشته تعداد كل كودكان تحت پوشش سازمان بهزیستی 21 هزار نفر بود، كه 11هزار و 500 كودك به خانواده‌های جایگزین سپرده شده‌اند و 9هزار و 500 كودك نیز در خانه‌های كودكان و نوجوانان سازمان بهزیستی، نگهداری می‌شوند و با توجه به نتایج تحقیقات گفته شده در مورد مشکلات زبان و گفتار این کودکان و اهمیت رشد مهارت های زبانی می توان نتیجه گرفت که تلاش در جهت اموزش مفاهیم و برنامه ریزی های لازم برای کودکان بی سرپرست و بد سرپرست گامی برای برخورداری جامعه از سلامت جسمانی و بهداشت روانی می باشد زیرا ارزش و بقای هر جامعه به افراد تربیت یافته، بصیرو شایسته ان جامعه مربوط است


جهت دریافت با ایمیل سایت مکاتبه نمایید